 |
Jan Neefjes Harnjesweg 37, 6706 AR Wageningen telefoon: 06 - 28 64 17 09 Email / Route kantoor Wageningen |
Hans Bleumink De Benneken 10, 5283 TL Boxtel telefoon: 06 - 15 50 71 40 |
Het rijke cultuurlandschap van het midden en noorden van de Gelderse Vallei
Overland verrichtte tussen 2012 en 2017 historisch-landschappelijke inventarisaties voor gemeenten In het noordelijk- en middendeel van de Gelderse Vallei en de westelijke Veluwe. Overland deed dit voor de gemeente Barneveld en samen met RAAP voor de gemeenten Nijkerk, Putten en Scherpenzeel. In het onderstaande enkele bijzondere kenmerken van deze regio.Kenmerkend voor dit gebied is het grootgrondbezit, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de vroege middeleeuwen. Nederzettingen als Ark werden al vanaf 800 genoemd in schenkingsakten en goederenlijsten van Duitse kloosters. Het grootgrondbezit is in de loop van de geschiedenis naar andere eigenaren overgegaan en de boeren zijn vanaf omstreeks 1800 niet meer horig, maar nog altijd bestaat een groot deel van deze gemeenten uit landgoederen.
De landgoederen zijn vooral vertegenwoordigd in het oude kampenlandschap, dat door Overland in meerdere historische landschapstypen is onderverdeeld en beschreven. Terwijl het landschap in grote delen van Nederland is genivelleerd, lijkt hier, mede door het landgoedbeheer, het tegenovergestelde het geval. Het landschap is bezaaid met bosjes, heidevelden, veentjes en vennen, statige lanen, beken, houtwallen, oude boerderijen en singels.
Waarschijnlijk samenhangend met het grootgrondbezit, ontstonden in deze gemeenten ook uitgesproken keuterlandschappen. Horige regels verboden het splitsen van boerderijen. Kinderen die niet erfden waren gedwongen zich op de heide te vestigen. Deze keuters vestigden zich in kleine gebieden die niet onder directe controle van de grootgrondbezitters stonden. Hier ontstond een hoge concentratie aan keuterijen. Nog steeds is het keuterkarakter van deze gebieden herkenbaar aan de grote hoeveelheid verspreid over het landschap staande kleine huizen en boerderijtjes, op kleine percelen met veel (restanten van) elzensingels.
In het uiterste noorden van de Vallei, aan de zuiderzeekust, ligt het poldergebied van Arkemheen. Dit gebied heeft een complexe ontstaanswijze, met zeer vroege veenontginningen, erosie en overstromingen vanuit de zich uitbreidende Zuiderzee, kleiafzetting op het veen, bedijking, herhaaldelijke doorbraken en teruglegging van de dijk en ontvolking. Dit gebied heeft nu een zeer uitgestrekt, boomloos en onbebouwd landschap.
Het landschap in Scherpenzeel wordt voor een deel bepaald door zeer fraaie lanen. De lanen op de foto vormden al in de 18e eeuw de verbinding tussen Huis Scherpenzeel en de Lunterse Beek. De bochtige paden zijn typerend voor de Engelse landschapsstijl, maar hebben hun oorsprong in de kromme lijnen van het kampenlandschap.
Een bosrijk gebiedje (Gerven ten zuiden van Putten) op een kaart uit 1850, op een hoogtebeeld en op de tegenwoordige kaart. De kleine akkertjes zijn in de loop van de 19e en 20e eeuw bebost, maar door hun hogere ligging nog goed in het tegenwoordige bos te herkennen.
Zeer open landschap in de polder Arkemheen (Nijkerk).
Welkom bij Overland
Overland is het bureau van Hans Bleumink en Jan Neefjes. We adviseren bij ruimtelijke ontwikkelingen in het landelijk gebied. We verrichten cultuurhistorisch en beleidsmatig onderzoek, adviseren over communicatie en begeleiden planvorming. Resultaten daarvan geven we weer in heldere teksten voor zowel professionals als het grote publiek. We staan voor een duurzaam platteland, waar plek is voor landbouw én natuur, en waar de stem van bewoners wordt gehoord. We kennen de praktijk. We schuiven net zo gemakkelijk aan rond de vergadertafels in Den Haag als aan de keukentafel thuis.
|
|