 |
Jan Neefjes Harnjesweg 37, 6706 AR Wageningen telefoon: 06 - 28 64 17 09 Email / Route kantoor Wageningen |
Hans Bleumink De Benneken 10, 5283 TL Boxtel telefoon: 06 - 15 50 71 40 |
De Veluwe. Landschapsbiografie van Nederlands grootste natuurgebied.
In september 2021 verscheen De Veluwe, landschapsbiografie van Nederlands grootste natuurgebied. Voor het eerst geeft deze biografie een totaalbeeld van de landschapsontwikkeling van de Veluwe, vanaf de ijstijden, via de prehistorie en de middeleeuwen tot in onze tijd. De landschapsbiografie laat zien dat op de Veluwe het landschap enkele malen totaal is verannderd. De biografie verklaart hoe als gevolg van vroeger menselijk gebruik centraal in Nederland een reusachtig natuurgebied kon ontstaan. Ook toont het boek de bijzondere historische en landschappelijke samenhang van het Veluwemassief met het laagland van de IJsselvallei, de Gelderse Vallei, de oude Zuiderzeekust en de Veluwezoom, die ook bij de Veluwe horen. Jan Neefjes en Hans Bleumink schreven dit monumentale overzichtswerk in opdracht van de VeluweAlliantie.Van prehistorie tot nu
De biografie neemt de lezer mee vanaf de prehistorie, toen het Veluwemassief het dichtst bevolkte gebied van Nederland was - ‘de Randstad van de prehistorie’ - naar de Middeleeuwen, toen de bodem uitgeput raakte en de bevolkingsgroei stagneerde of zelfs terugliep. Zo werd het Veluwemassief een nauwelijks bewoond gebied met heide, zandverstuivingen en bossen. In de zeventiende eeuw was deze woeste leegte voor stadhouder Willem III, koning van Engeland, het ideale jachtgebied. Anno 2021 koesteren we de Veluwe om zijn waardevolle natuur, waar we rust, ontspanning en inspiratie kunnen vinden.
De lage randen
De Veluwe is ons grootste aaneengesloten natuurgebied op land, maar ook de lage randen horen historisch bij de Veluwe. Het hoge Veluwemassief en de lage randen vormen samen één watersysteem. Regenwater dat in de zandige grond van het Veluwemassief zakt, welt er in de lage randen weer naar de oppervlakte. Deze natte randen van de Veluwe waren grotendeels onbewoond totdat de mens er vanaf de middeleeuwen er in slaagde deze natte gebieden te ontwateren en te ontginnen. Ook in deze gebieden deden zich nog grote landschappelijke omwentelingen voor, zoals de uitbreiding van de Zuiderzee of het ontstaan van de IJssel in de zesde eeuw. De biografie beschrijft de bijzondere landschappen en de ruimtelijke opbouw van de steden en dorpen die zo konden ontstaan.
Onderzoek
De landschapsbiografie van de Veluwe is het resultaat van uitgebreid onderzoek. De auteurs brachten kennis uit verschillende vakgebieden samen, van historische geografie, archeologie en kunsthistorie tot historische ecologie en hydrologie. Ze spraken met bewoners, streekkenners en deskundigen. Ze brachten de locaties van archeologische vondsten in verband met bodem, water en hoogtegegevens, onderzochten historische kaarten en analyseerden de opbouw van de Veluwse steden. Per fiets en te voet bezochten ze de talloze verborgen schatten van de Veluwe.
Eerste exemplaren
De eerste boeken werden onlangs overhandigd aan Commissaris van de Koning van de provincie Gelderland: John Berends, aan maatschappijlerares en Veluwebewoner Lucelle Deneer en aan VeluweAlliantievoorzitter Willem Bijleveld. De Veluwe. landschapsbiografie van Nederlands grootste natuurgebied is verkrijgbaar bij de betere boekhandel en via https://www.uitgeverijblauwdruk.nl/.
De lage gebieden rond het Veluwemassief zijn dichter bevolkt, maar ook hier zijn er zeer lege landschappen. Langs de oude Zuiderzeekust zijn ze onbewoond en boomloos door de overstromingen die tot aan de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 nog regelmatig voorkwamen.
Vanaf ongeveer de 9e eeuw was het hoge Veluwemassief niet meer het ideale woongebied voor de middeleeuwse boeren. Tot in de jaren ’60 van de vorige eeuw werden nog hooggelegen nederzettingen verlaten, zoals Soerel, tussen Epe en Nunspeet. Achter de eik op de foto stond toen nog een oude boerderij.
Op de hogere delen van de Veluwe, de stuwwallen, liggen zeer oude malebossen. Al sinds de middeleeuwen zijn ze als productiebos in beheer bij zogenaamde maalschappen. Lang is bedacht dat het altijd bossen zijn geweest, maar de biografie onthult dat deze oude bossen juist in prehistorische leefgebieden liggen. In sommige malebossen staan zogenaamde dansende bomen, die hun bijzondere vormen danken aan het oude beheer van de maalschappen.
Al in de zeventiende eeuw werd de woeste Veluwe herontdekt. Stadhouder Willem III, tevens koning van Engeland, kreeg na zijn militaire successen tegen Frankrijk de hele Veluwe als jachtrevier toegewezen. Deelnemers aan de internationale jachtgezelschappen zagen de Veluwe als het beste jachtgebied ter wereld. In het kielzog van de Oranjes bouwde de elite talrijke fraaie buitenplaatsen op vooral de overgangen van hoog naar laag. Vanaf de 19e eeuw werd de Veluwe vastgelegd door schilders en schrijvers, waardoor grote groepen Nederlanders kennis konden maken met dit ongerepte gebied midden in Nederland. Wodanseiken, J.J. Cremer, 1849. Museum Arnhem.
Met hoogtebeelden als deze legt de biografie uit hoe de IJssel in de zesde eeuw ontstond doordat de Rijnwater door een dekzandrug bij Voorst brak, waardoor een nieuwe Rijntak ontstond, de IJssel. Ook tegenwoordig is die ontstaansgeschiedenis nog af te lezen in het landschap.
Welkom bij Overland
Overland is het bureau van Hans Bleumink en Jan Neefjes. We adviseren bij ruimtelijke ontwikkelingen in het landelijk gebied. We verrichten cultuurhistorisch en beleidsmatig onderzoek, adviseren over communicatie en begeleiden planvorming. Resultaten daarvan geven we weer in heldere teksten voor zowel professionals als het grote publiek. We staan voor een duurzaam platteland, waar plek is voor landbouw én natuur, en waar de stem van bewoners wordt gehoord. We kennen de praktijk. We schuiven net zo gemakkelijk aan rond de vergadertafels in Den Haag als aan de keukentafel thuis.
|
|